Pandemia e COVID-19 po shkakton një dëm të konsiderueshëm në perspektivën e Europës Qendrore, Lindore dhe Juglindore. Ekonomia e rajonit pritet të tkurret afërsisht me 5½ për qind në vitin 2020, duke fshirë pothuajse tre vjet përparimi ekonomik.
Për të mbështetur rimëkëmbjen dhe për të përmirësuar standardet e jetesës, shtetet mund të marrin në konsideratë më shumë shpenzime në infrastrukturë, si rrugë, shkolla, spitale dhe lidhje dixhitale, shkruan Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN).
Disa vende tashmë po planifikojnë të rrisin investimet publike. Disa do ta bëjnë këtë në kontekstin e Fondit të Rimëkëmbjes “Gjenerata tjetër” të BE-së: një shfaqje e fortë e solidaritetit, që do të ofrojë ndihma të konsiderueshme për vendet e BE-së në Europën Qendrore, Lindore dhe Juglindore. Shumica e këtyre fondeve kanë për qëllim të shpenzohen në investime për rimëkëmbjen kombëtare dhe planet e reformave. Shfrytëzimi sa më i madh i këtij investimi, duke përshpejtuar njëkohësisht tranzicionin e gjelbër dhe dixhital, do të jetë më i rëndësishëm se kurrë.
Europa Qendrore, Lindore dhe Juglindore është e larmishme, por rajoni mbetet shumë prapa vendeve më të përparuara europiane (BE15) për nga sasia dhe cilësia e infrastrukturës dhe lidhjes rajonale. Studimi ynë i ri ka zbuluar se mbyllja e vetëm 50% të hendekut të infrastrukturës me BE15 deri në vitin 2030, do të kushtonte midis 3 deri në 8% të PBB-së në vit.
Koha e duhur për të përmirësuar infrastrukturën
Nëse bëhet siç duhet, investimi në infrastrukturë mund të japë kthim të konsiderueshëm në rajon. Investime më të mëdha dhe më të mira publike mund të ndihmojnë në riparimin e dëmit ekonomik të pandemisë, rritjen e prodhimit potencial dhe përshpejtimin e konvergjencës së të ardhurave me BE15.
Në këtë kohë ngadalësimi ekonomik, përfitimet mund të jenë edhe më të mëdha. Ne vlerësojmë se për çdo për qind të PBB-së së shpenzuar në infrastrukturë, prodhimi mund të rritet me ½ deri në ¾ për qind në periudhën afatshkurtër dhe me 2 deri në 2½ për qind në planin afatgjatë.
Menaxhimi i mirë i projekteve të infrastrukturës dhe koordinimi ndërshtetëror mund t’i rrisë këto përfitime. Analiza jonë tregon se kthimi nga prodhimi nga rritja e investimeve në infrastrukturë mund të jenë shumë më të larta me përmirësimin e efikasitetit të investimeve publike dhe përqendrimin në projekte që përmirësojnë lidhjen rajonale dhe kostot e ulëta të tregtisë.
Menaxhimi i rreziqeve fiskale
Sidoqoftë, këto përfitime do të arrihen vetëm nëse projektet e infrastrukturës menaxhohen mirë. Politikat mbështetëse në formën e proceseve efektive buxhetore, politikat e prokurimit dhe menaxhimi i rrezikut janë shtesa të domosdoshme përveç investimeve në infrastrukturë.
Ashtu si në shumë pjesë të botës, projektet publike në Europën Qendrore, Lindore dhe Juglindore, shpesh cenohen nga vonesat e zbatimit dhe tejkalimet e kostove, siç vëren sondazhi ynë i fundit me autoritetet e vendit. Kjo kryesisht pasqyron një qeverisje të dobët. Vlerësimet e hollësishme të menaxhimit të investimeve publike të FMN-së tregojnë se në rajon ka hapësirë për të përmirësuar buxhetimin afatmesëm, vlerësimin, përzgjedhjen, zbatimin dhe prokurimin e projektit. Sondazhi ynë i fundit gjithashtu zbuloi boshllëqe në analizën dhe menaxhimin e rrezikut fiskal.
Forcimi i menaxhimit të infrastrukturës nuk është kyç vetëm për të realizuar një kthim më të mirë të investimeve publike, por gjithashtu për të ndihmuar në mobilizimin e përfshirjes së sektorit privat, përfshirë Partneritetet Publike-Private dhe tërheqjen e financimeve private më të mëdha.
Sfidat që paraqet pandemia
Pandemia paraqet sfida shtesë për rritjen e investimeve publike. Tashmë që qeveria ka një rol më të madh, mundësitë për korrupsion mund të rriten, sidomos kur vendimet për projekte në shkallë të gjerë bëhen me nxitim, pa kontrolle dhe përgjegjësi. Pasiguria rreth ndryshimeve të mundshme në strukturën e ekonomisë dhe rritja e mprehtë e borxhit publik dhe privat, gjithashtu mund të peshojë në dëshirën për projekte të reja të infrastrukturës.
Qeveritë duhet të miratojnë një qasje fleksibël. Për të mbështetur më mirë rimëkëmbjen, ato duhet të reflektojnë mbi ndryshimet në ekonomi dhe të zgjedhin projekte me dividentin më të lartë të rritjes, krahasuar me koston e pritur. Për shembull, infrastruktura dixhitale ka të ngjarë të përjetojë një rritje të kërkesës, ndërsa sektorët e tjerë të infrastrukturës kanë më pak perspektiva.
Kjo mund të kërkojë një rishikim të përparësive dhe shpenzimeve kapitale, dhe një identifikim të hershëm të kapaciteteve dhe pengesave të përthithjes (për shembull, në sistemet e prokurimit dhe qasjen në kapital, punë dhe materiale), dhe një theksim edhe më të madh të vlerës për para.
Fokusi në investimet e gjelbra dhe dixhitale
Qeveritë gjithashtu duhet të pranojnë faktin se programet e investimeve publike krijojnë infrastrukturë që do të ndikojë në emetimet e karbonit dhe lidhjen rajonale për dekada me radhë. Analiza e kostos dhe përfitimit të çdo projekti infrastrukture, duhet të përfshijë masa për mbrojtjen mjedisore, duke pasur parasysh ndikimin e madh ekonomik të ndryshimeve klimatike dhe efektin e tyre në infrastrukturë.
Investimi në infrastrukturë të qëndrueshme dhe me emetime të ulëta karboni, do të ndihmonte në ndërtimin e ekonomisë së të ardhmes. Për vendet e BE-së, kjo do të ndihmojë në arritjen e qëllimeve për klimën, të cilat do të mbështeten nga Fondi i Qëndrueshmërisë dhe Rimëkëmbjes.
Shtetet nuk duhet të kufizohen vetëm në aktivitetet me intensitet të lartë karboni, duhet t’u japin përparësi teknologjive dhe praktikave inteligjente për klimën dhe të jenë efikasë në luftën kundër ndryshimeve klimatike. Analizat e kostos dhe përfitimit gjithashtu duhet të marrin parasysh fitimet nga zhvillimi i lidhjes rajonale dhe tregtisë, pasi dividentët e prodhimit mund të jenë më të mëdhenj kur projektet koordinohen përtej kufijve.
