“Think-Tanku” amerikan “Brookings Institution” i krijuar në vitin 1916,vjen me një analizë të hollësishme të së ardhmes së Ballkanit Perëndimor.
Analiza e përgatitur nga Linda Van Gelder, Gallina A. Vincelette, Marc Tobias Schiffbauer dhe Edith Kikoni, merr në parashtrim të ardhmen e vendeve të Ballkanit Perëndimor dhe situatën ekonomike të tyre, e cila mund të përkeqësohet më tej për shkak të krizës së koronavirusit.
Si në vendet e tjera të botës, Ballkani Perëndimor po vuan një goditje të rëndë ndërsa përhapet koronavirusi. Qeveritë po mbyllin njerëz në shtëpi, dhe vetëm disa biznese lejohen të operojnë. Ajo që filloi si tronditje shëndetësore ka kërkuar një ngrirje të përkohshme të ndërgjegjshme dhe të nevojshme për të ngadalësuar përhapjen e infeksionit, duke çuar në një kërkesë më të ulët për furnizim të mallrave dhe shërbimeve. Ndërsa pandemia vazhdon të përhapet në të gjithë rajonin, vendet e Ballkanit Perëndimor po përballen potencialisht me recesionin më të keq ekonomik në dekada.
Rajoni i Ballkanit Perëndimor parashikohet të hyjë në një recesion në vitin 2020, madhësia e të cilit varet nga kohëzgjatja e shpërthimit të COVID-19 në Europë. Nën supozimin se pandemia dhe kontrolli i kërkuar do të zbrisnin deri në fund të qershorit për rajonin, rritja e projekteve të Raportit të Rregullt Ekonomik në të gjithë Ballkanin Perëndimor do të bjerë midis 3 dhe 5.6 përqind në vitin 2020. Një recesion veçanërisht i rëndë do të prekë Malin e Zi, Shqipërinë, dhe Kosovën për shkak të investimit të tyre në turizëm: Ekonomitë e tyre parashikohet të kontraktohen me rreth 5 përqind në nivelin fillestar dhe deri në 11 përqind në skenarin rënës.
Çrregullimet në zinxhirët e vlerës globale dhe kërkesa më e ulët privojnë industri prodhuese të orientuara nga eksporti, të cilat janë më të mëdha në Maqedoninë e Veriut, Serbinë dhe Bosnjë dhe Hercegovinën. Dhe kufizimet e likuiditetit dhe pasiguria akute do të mbysin investimet kudo. Ndërsa ndikimi ekonomik i pandemisë në vazhdim është i pasigurt, ka pak dyshim se po bën një shkatërrim mbi jetën në të gjithë rajonin — taksimi i sistemeve të kujdesit shëndetësor, paralizimi i aktivitetit ekonomik dhe dëmtimi i mirëqenies së njerëzve.
COVID-19 mund të shkaktojë recesion të thellë për Ballkanin Perëndimor se sa kriza globale e vitit 2008. Projeksionet e GDB për çdo shtet. Burimi: Banka Botërore.
Dhe mund të përkeqësohej. Një pandemi e zgjatur do ta bënte krizën ekonomike të shpalosur gjithnjë e më të vështirë për t’u trajtuar. Përtej rritjes së kostove njerëzore dhe sociale, një pandemi më e gjatë do të përforconte përhapjet globale nga ulja e tregtisë, rrjedhjeve financiare dhe rënia e çmimeve të mallrave. Do të intensifikonte gjithashtu shmangien e rrezikut të investitorëve dhe kështu kostot e huamarrjes, rritjen e kostove të shërbimit të borxhit në rajonin e Ballkanit Perëndimor, i cili është i markuar nga raportet e larta të borxhit të jashtëm ndaj PBB-së. Valët e ardhshme të shpërthimit të COVID-19 që kërkojnë bllokime të reja do të forcojnë më tej pasigurinë ekonomike, si dhe kostot ekonomike dhe sociale. Politika ekonomike ka një rol kritik për të lehtësuar ndikimin e krizës në mjetet e jetesës. Masat e shpejta dhe të guximshme zbutëse mund të kufizojnë ndikimin social dhe ekonomik. Qeveritë në të gjashtë vendet kanë njoftuar masa për të mbështetur familjet dhe bizneset gjatë urgjencës – duke filluar nga 1 përqind në 6.7 përqind të PBB-së. Vende të tilla si Serbia që hynë në krizë me buffer më të madh fiskal dhe të jashtëm kanë më shumë hapësirë për të financuar programe më të mëdha mbështetëse.
Shpenzime shtesë nga vendet e Ballkanit Perëndimor. Burimi: Banka Botërore dhe Ministritë e Financave të vendeve të marra në shqyrtim.
Masat e shpallura janë krijuar për të ruajtur të ardhurat dhe kapacitetet prodhuese në fazën e parë të kësaj krize ndërsa kufizimet e kontrollit për të ngadalësuar pandeminë COVID-19 janë akoma në fuqi. Për shembull, vendet e Ballkanit Perëndimor kanë futur qasje në garanci krediti dhe kredi të subvencionuar për firmat, ulje pagese nga taksat dhe huatë ose shtyrje, si dhe subvencione për pagat për të ulur pushimet nga puna. Dhe të gjitha vendet kanë rritur përkohësisht ndihmën sociale për të varfrit. Këto masa afatshkurtra janë të nevojshme dhe përputhen me përgjigjet e politikave të vendeve të BE-së. Sidoqoftë, më shumë njerëz në Ballkanin Perëndimor mbështeten në vetëpunësim, punë me kohë të pjesshme dhe të ardhura nga aktivitete joformale. Këto grupe janë të ndjeshme ndaj krizës, por vështirë të gjurmohen përmes këtyre masave konvencionale. Prandaj, hartimi i politikave specifike për shtetin dhe mbështetja shtesë – e rregulluar me kontekstin vendor – janë të nevojshme për të mbështetur të gjitha grupet e cenueshme në rajon. Disa vende të Ballkanit Perëndimor, për shembull, njoftuan një zgjerim të mbulimit të programeve ekzistuese të transferimit shoqëror për të mbështetur familjet e vetëpunësuara dhe njerëzit më të prekur. Dhe duke pasur parasysh gjatësinë e pasigurt të kësaj krize, politikëbërësit kudo përballen me të njëjtën dilemë të politikës: përdorimi i të gjithë hapësirës fiskale në dispozicion për të zbutur ndikimin e menjëhershëm mund të shkaktojë zhurmë nëse durimi i krizës dhe likuiditeti i firmave bëhen kufizime të aftësisë pagues. Përgjigjet e politikës duhet të kalibrohen për të zbutur efektet e menjëhershme, për t’iu përshtatur realiteteve të reja që mund të shfaqen dhe të lënë hapësirë për të përgatitur ekonominë për një rimëkëmbje. Masat e politikave të shpejta, të guximshme dhe të dizajnuara me kujdes kanë rëndësi – por ato duhet të marrin parasysh kushtet e vendit dhe pasigurinë për sa kohë do të zgjasë kriza.
