Për më shumë se pesë vjet, Agron Rushiti nga fshati Biti e Poshtme e Shtërpcës ka kundërshtuar ndërtimin e hidrocentraleve në rajonin e tij.
Ai ka marrë pjesë në dhjetëra protesta kundër futjes në gypa të lumit Lepenc, i cili kalon edhe pranë shtëpisë së tij.
Rushiti thotë se është momenti i fundit që Qeveria të marrë masa ndëshkuese ndaj kompanive që kanë ndërtuar hidrocentralet, duke dëmtuar natyrën.
“Unë po të tregoj se nuk ka asgjë, as burgu, as paratë që mund ta paguajnë dëmin, sepse lisi nuk kthehet në gjendjen e mëparshme. Këta kanë shkatërruar gjithçka. Natyra di të rigjenerohet nëse ka ndërprerje të këtyre aktiviteteve. Unë jam i sigurt që kjo natyrë do të rigjenerohet dhe do të vijë në gjendjen e mëparshme”, thotë Rushiti.
Rushiti thotë se kompanitë që kanë ndërtuar hidrocentralet, nuk mund ta riparojnë natyrën, porse për këtë, sipas tij, duhet angazhim më i madh qytetar dhe institucional.
Rushiti thotë se hidrocentralet jo vetëm që e kanë dëmtuar natyrën përreth shtëpive të tyre në fshatin Biti e Poshtme, porse edhe ua kanë vështirësuar jetën.
Qeveria me raport për shkeljet e hidrocentraleve
Një komision ministror ka gjetur shkelje të shumta në procedurat e dhënies së lejeve, si dhe operimin e hidrocentraleve në Kosovë.
Këtë e ka konfirmuar zëvendësministrja e Ministrisë së Mjedisit, Linda Çavdarbasha, të enjten, më 8 korrik, duke folur në konferencën “Marrëveshja e Gjelbër Evropiane: Synimet që duhet t’i përmbushë Kosova drejt efikasitetit të energjisë dhe mjedisit më të shëndetshëm”.
Çavdarbasha ka thënë se menjëherë pas ardhjes në pushtet, Qeveria së cilës i takon ajo, është marrë me çështjen e hidrocentraleve, duke takuar banorë, operatorë të ndryshëm, si dhe organizata joqeveritare.
Shkeljet e evidentuara, sipas zëvendësministres, janë përmbledhur në një raport që i është dorëzuar kabinetit të ministrit të Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës, Liburn Aliu.
“Është mjaft raport voluminoz dhe i përfshin të gjitha hidrocentralet e Kosovës. Kështu që kemi parë shumë shkelje. Shkeljet janë nga aspekti administrativ. Ka shkelje në akte ujore, në akte mjedisore, shkelje në pjesën e inspektoratit, i cili nuk ka pasur vizita të mjaftueshme në terren. Kemi parë shkelje në transparencë dhe shumë e shumë shkelje të tjera, për të cilat duhet të merret një vendim”, ka deklaruar Çavdarbasha.
Radio Evropa e Lirë ka provuar që të marrë më shumë detaje nga raporti, se për cilat hidrocentrale janë gjetur shkelje, por zëvendësministrja Çavdarbasha, përmes një përgjigjeje me shkrim, ka thënë se ende janë në shqyrtim të raportit dhe se nuk mund të deklarohen për media.
Aktivistët thonë se dënimet janë të pashmangshme
Ardian Nrecaj, aktivist mjedisor, thotë se varësisht nga gjetjet e raportit të komisionit ministror për hidrocentralet, duhet të shqiptohen masa ndaj hidrocentraleve.
Ai thotë se qeveritë e kaluara kanë dështuar që të kujdesen për natyrën, duke lejuar ndërtimin e hidrocentraleve pa respektuar kriteret ligjore.
“Shkeljet ligjore kanë qenë veçse të qarta, por shpresoj se komisioni ministror i ka evidentuar një nga një ato shkelje. Diçka duhet të bëhet, sepse gjendja është shumë e keqe”, thotë Nrecaj.
Sipas tij, dhënia e lejeve për ndërtimin dhe operimin e hidrocentraleve është përcjellë me shkelje të shumta ligjore.
Ai thotë se askush nga institucionet nuk i ka dëgjuar banorët lokalë, përpara se të jepeshin lejet për hidrocentralet.
“Duhet të merren parasysh edhe kërkesat e banorëve lokalë. Nuk mund t’ia japim ne ujin një kompanie e t’i neglizhojmë kërkesat e banorëve, të cilët jetojnë prej ujit”, thotë Nrecaj.
Avokati i Popullit konstatoi shkelje të shumta
Në fillim të këtij viti, zyra e Avokatit të Popullit në Kosovë publikoi një raport, në të cilin konstatoi shkelje të shumta në procedurat e ndërtimit të hidrocentraleve.
Në raportin e Avokatit të Popullit për hidrocentralet thuhet se proceset për ndërtimin e hidrocentraleve janë përcjellë me mangësi të vazhdueshme, si në aspektin procedural, ashtu edhe të qasjes në informacione, pjesëmarrjes së publikut dhe qasjes në drejtësi.
Sipas këtij institucioni, proceset për ndërtimin e hidrocentraleve nuk kanë përfshirë në masën e duhur publikun dhe shqetësimet e banorëve lokalë, si dhe të shoqërisë civile.
Avokati i Popullit i kishte rekomanduar Qeverisë që t’i balancojë interesat publike me ato ekonomike, duke vlerësuar me kujdes të veçantë interesin në mes të rëndësisë së prodhimit të energjisë, në raport me ndikimin që mund të ketë në natyrë.
Avokati i Popullit kishte ftuar institucionet e drejtësisë, që t’i trajtojnë me prioritet rastet që lidhen me dëmet e shkaktuara ndaj natyrës.
Ndërtimi i hidrocentraleve në Kosovë është përcjellë vazhdimisht me kritika. Sidomos, banorët e Deçanit dhe të Shtërpcës kanë protestuar dhjetëra herë kundër dëmtimit të natyrës.
Përkundër investimeve në hidrocentrale, rreth 95 për qind e energjisë elektrike në Kosovë prodhohet me thëngjill, ndërsa vetëm 2.7 për qind nga hidrocentralet. Pjesa tjetër prodhohet nga era, si dhe nga panelet solare.
