Nga pandemia te lufta në Ukrainë, nga çmimet e karburanteve te ngjarjet ekstreme klimatike: arsyet e ushqimit të shtrenjtë dhe kriza ushqimore.
Treqind milionë njerëz në botë nuk kanë ushqim të mjaftueshëm dhe mes tyre, 44 milionë në 38 vende të ndryshme janë në prag të urisë: ky është alarmi që ngriti kreu i Programit Botëror të Ushqimit, David Beasley, gjatë takimi i Këshillit të Sigurimit të OKB-së më 19 maj. Çmimi i ushqimit është në nivelin më të lartë që nga viti 1990, dhe pasojat kaskadë të luftës midis Rusisë dhe Ukrainës rrezikojnë të krijojnë, që në vitin 2023, një problem global jo vetëm të kostove, por edhe të disponueshmërisë së ushqimit.
Rritja e çmimeve globale të ushqimeve është kryesisht për shkak të fillimit të pandemisë Covid në 2020: ndërprerjes së zinxhirëve të furnizimit të diktuar nga bllokimet dhe bllokimit të lidhjeve ndërkombëtare iu bashkua edhe rritja e çmimit të lëndëve djegëse fosile, e cila ka efekte shumë konkrete në industrinë ushqimore. Siç shpjegon një artikull i botuar në New Scientist, sektori i bujqësisë përdor gjerësisht lëndët djegëse fosile për prodhimin e plehrave, përpunimin dhe transportin e produkteve përfundimtare. Sipas një vlerësimi të vitit 2019, 64% e ndryshueshmërisë në çmimet e ushqimeve mund të shpjegohet nga çmimet e karburanteve.
Në këtë kontekst ndërkombëtar, pushtimi i Ukrainës ka dhënë dy goditje të synuara mirë. Nga njëra anë, pushtimi i vendit nga Rusia shkakton një mungesë të drejtpërdrejtë të produkteve ushqimore: në vitin 2019 Ukraina prodhoi 9% të eksporteve botërore të grurit, 16% të misrit, 10% të elbit dhe 40% të vajit të lulediellit. Nga ana tjetër, konflikti ka rritur më tej kostot e lëndëve djegëse fosile, duke shkaktuar një rritje indirekte të çmimeve të ushqimeve.
E gjithë kjo ndodhi në momentin më pak të shënuar në historinë e fundit, papritur dhe me shumë vende tashmë në borxhe për shkak të situatës së vështirë pas pandemisë. Pasojat më të këqija po shihen aktualisht në Republikën Demokratike të Kongos, Afganistan, Etiopi dhe Jemen, por kriza prek edhe familjet me të ardhura të ulëta në vendet më të pasura. Për shembull, të jesh në gjendje të përballosh kalori të mjaftueshme për të mbijetuar nuk është njësoj si të vendosësh një dietë të ekuilibruar në pjatën tënde.
Kriza mund të zgjasë me vite. Ukraina ka ende rezerva të konsiderueshme të grurit dhe vajit të lulediellit, por me portet e kontrolluara nga Rusia në Detin e Zi, mungon infrastruktura për t’i eksportuar ato në pjesën tjetër të botës. Nëse hapësira e zënë nga këto mallra nuk pastrohet, nuk do të ketë mjaftueshëm për të ruajtur të korrat e reja. Pra, ndërsa bota po vuan nga uria, i gjithë sistemi bujqësor i vendit është në rrezik të shkatërrimit, në atë që Beasley e quajti “një shpallje lufte për sigurinë globale të ushqimit që do të rezultojë në zi buke, destabilizim dhe emigrim masiv në mbarë botën”.
Një hap tjetër i rëndësishëm për të kuptuar situatën është rritja e çmimeve të plehrave, çmimet e të cilave tashmë ishin në rritje që nga viti 2020 dhe prej të cilave Rusia dhe Ukraina janë eksportuesit kryesorë. Çmimi i tyre është trefishuar, ndonjëherë katërfishuar në krahasim me para Covid-it, dhe shumë kultivues nuk mund të përballojnë më përdorimin e tyre, ose po i drejtohen kulturave që kërkojnë më pak.
Sikur të mos mjaftonte kjo, ngjarjet ekstreme të motit kanë pasur një ndikim të rëndë në të korrat: në Kinë, reshjet e dendura të shiut mund të kenë bërë prodhimin e grurit të këtij viti më të keqin në rekord; Australia dhe Afrika e Jugut luftuan me përmbytjet, SHBA me thatësirën, India dhe Pakistani me valë të nxehta rekord. Ndryshimet klimatike i kanë bërë këto ngjarje më të mundshme dhe do të vazhdojnë të jenë të tilla gjatë viteve të ardhshme. Me kaq shumë faktorë në lojë, çmimet globale të ushqimeve mund edhe të përkeqësohen.
Zgjidhja është e thjeshtë vetëm në letër: ne duhet të prodhojmë më shumë ushqim duke përdorur më pak tokë dhe në të njëjtën kohë të ulim varësinë tonë nga lëndët djegëse fosile. Krahasuar me situatën aktuale, diversiteti më i madh në kulturat nga të cilat varet pjesa më e madhe e nevojave tona për kalori do ta bënte sektorin ushqimor më elastik ndaj goditjeve të politikës dhe historisë.
Disa veprime që mund të ndërmerren tani janë përdorimi i tokës në dispozicion për prodhimin e ushqimit dhe jo biokarburanteve; të zvogëlojë konsumin e mishit (në mënyrë që toka e përdorur për prodhimin e ushqimit të mund të presë të korra për konsum njerëzor) dhe, për vendet që e kanë me bollëk, të shesë një pjesë të rezervave të drithit, duke rritur kështu disponueshmërinë e ushqimit në treg. FCS/Scan Tv/
