“Çdo shtet dëshiron sistemin e vet të shqyrtimit të investimeve. Të humburit janë tregtarët e botës”
Singapori u bë vendi më i fundit që ngriti pengesa për investimet, në emër të sigurisë kombëtare, më 3 nëntor. Ai planifikon të rishikojë dhe ndoshta të bllokojë investimet në fushat që janë “kritike për interesat e sigurisë kombëtare të Singaporit”.
Kjo lëvizje, me siguri, nuk ka qenë e papritur për tregtarët nga ky qytet-shtet i tregtisë së lirë, sepse ata kanë vërejtur politika të ngjashme që janë përhapur edhe në vendet e tjera, shkruan The Economist.
Vitin e kaluar, firmat nga Singapori paraqitën më shumë kërkesa se investitorët nga çdo vend tjetër, në Komitetin për Investimet e Huaja në Shtetet e Bashkuara (CFIUS), mbikëqyrësi i fuqishëm amerikan i investimeve hyrëse.
Investimet nga Singapori ua kaluan edhe Kinës, kompanitë globale të së cilës kanë qenë shënjestra kryesore e përpjekjeve për të forcuar sistemet e shqyrtimit të investimeve dhe miratimin e regjimeve të reja.
Një raport nga OECD, një klub i vendeve kryesisht të pasura, e quan këtë kthesë proteksioniste “të paparë në histori”.
Kompanitë e të gjitha kombësive tashmë duhet të lundrojnë në një sërë rregullash të ndërlikuara dhe vendimmarrjesh të errëta, shumë më të reja sesa sistemet antitrust që historikisht kanë qenë një pengesë për firmat. Shumë kanë ngecur në vend.
Më 20 nëntor, prodhuesi francez i motorëve Safron, tha se qeveria italiane kishte ushtruar “fuqinë e saj të artë”, për të mos lejuar që Safran të blinte një degë italiane të firmës amerikane Collins Aerospace.
Aksioneri më i madh i kompanisë Safran është qeveria franceze, e cila muajin e kaluar anuloi një përpjekje të firmës industriale amerikane Flowserve, për të blerë firmën kanadeze Velan, e cila e ndihmon qeverinë franceze në ndërtimin e nëndetëseve.
Mbikëqyrësit e investimeve po punojnë me vrull, edhe pse nuk po nënshkruhen shumë marrëveshje.
Për shembull, CFIUS ka vërejtur se investimet e huaja në Amerikë u përgjysmuan vitin e kaluar krahasuar me një vit më parë, edhe pse komiteti shqyrtoi një rekord prej 286 aplikimesh nga kompani të cilat shpresonin që marrëveshjet e tyre të vuloseshin.
Kjo nuk është aspak befasuese duke pasur parasysh zgjerimin e kompetencave të komitetit.
Në shtator të vitit 2022, presidenti Joe Biden e udhëzoi atë që të përqendronte vëmendjen në sigurinë e zinxhirëve të furnizimit dhe udhëheqjen teknologjike.
Pronësia e huaj e pasurive të paluajtshme po shqyrtohet gjithnjë e më shumë. Vetëm dy muaj më parë, tetë instalime ushtarake iu shtuan listës së pronave “të ndjeshme” ku blerja e tokës aty pranë mund t’i nënshtrohet miratimit të komitetit CFIUS (shumë shtete të tjera gjithashtu kanë shtrënguar rregullat e pronësisë).
CFIUS nuk është thjesht më i ngarkuar me punë, por edhe më i ashpër. Kur miraton një marrëveshje, tashmë vendos shumë më tepër kushte të bashkëngjitura.
Marrëveshjet e pajtimit mund të kërkojnë që një kompani e caktuar të bjerë dakord për çdo gjë, nga kontrolli se cila ka qasje në teknologji të caktuara, deri te përjashtimi i plotë i aseteve të ndjeshme nga një marrëveshje.
Duke rritur stafin dhe duke u përqendruar më tepër në “cenueshmërinë” e firmave gjatë vlerësimit të rreziqeve të sigurisë kombëtare, CFIUS tani ka më shumë gjasa të vendosë kushte, thotë Aimen Mir, avokat që më parë mbikëqyrte këtë organ.
Disa institucione më të reja shqyrtuese kanë qenë edhe më të zëna. Regjimi i shqyrtimit të investimeve të Britanisë, i cili hyri në fuqi në janar 2022, shqyrtoi 866 transaksione të mëdha në vitin e parë.
Sistemi rregullator i Francës vendosi kushte të bashkëngjitura, për më shumë se gjysmën e marrëveshjeve që shqyrtoi.
Pas periudhës së hartimit të furishëm të rregullave, mekanizmat e shqyrtimit sigurisht që do të maturohen. Kjo mund të nënkuptojë që ligjvënësit do të përmirësojnë politikat e tyre dhe do të modifikojnë listat e gjata të sektorëve “të ndjeshëm”. Ligjvënësit britanikë tani po bëjnë pikërisht këtë gjë.
Më 13 nëntor, qeveria njoftoi se do të bënte një rishikim të gjerë të politikës së saj të investimeve. Në disa fusha, padyshim që duhen bërë rregullime.
Vitin e kaluar, 93% e marrëveshjeve të shqyrtuara u kaluan për në fazën tjetër brenda një muaji, duke nënkuptuar se ishin të pakta transaksionet që paraqisnin ndonjë kërcënim të mirëfilltë për sigurinë kombëtare.
Investimet nga firmat kineze përbënin një pjesë shumë më të madhe të rishikimeve pas paraqitjes së dosjeve fillestare.
Qeveria e Britanisë thotë se rishikimi do t’i bëjë rregullat më miqësore për biznesin. Duke u bërë jehonë thirrjeve të Amerikës për një “oborr të vogël me gardh të lartë”, Britania ka premtuar një “kopsht të vogël me gardh të lartë”.
Mund të përjashtojë transaksionet që nuk përfshijnë asnjë ndryshim të mirëfilltë në kontrollin e korporatave. Mund të mbahen debate më të ashpra mbi listën e 17 sektorëve të ndjeshëm të regjimit britanik.
Për çdo artikull, qeveria po mendon që të heqë dorë nga libri i rregullave, për shembull duke ndryshuar përkufizimet e sektorëve për të përfshirë Inteligjencën Artificiale dhe mbrojtjen.
Kategoria e paqartë e “furnizuesve të shërbimeve emergjente” mund të zgjerohet për të përfshirë edhe nënkontraktorët.
Ndryshime në rregullore
BE-ja po mendon gjithashtu të bëjë ndryshime në rregulloret e shqyrtimit të investimeve. Që nga viti 2020, Komisioni Europian ka nxitur vazhdimisht shtetet anëtare që të miratojnë sistemet e tyre.
Ai ka krijuar gjithashtu një sistem që vendet të ndajnë informacione rreth shqyrtimeve të tyre. Sot, 21 nga 27 anëtarët e bllokut kanë një sistem të vetin.
Edhe të vonuarit po bëjnë përparime: Politika e re e gjerë e Suedisë do të hyjë në fuqi në dhjetor dhe Irlanda pritet të miratojë të sajën shumë shpejt. Në total, vendet anëtare të BE-së morën më shumë se 1,400 njoftime nga tregtarët vitin e kaluar.
Reformat e mëtejshme ka të ngjarë të ngrenë pyetje me rëndësi themelore në lidhje me marrëdhëniet midis politikës ekonomike dhe sigurisë kombëtare në BE.
Komisioni është i shqetësuar se qeveri të ndryshme mund të zbatojnë ndalimet për lloje të ndryshme investimesh dhe të kryejnë procedurat me shpejtësi të ndryshme.
Në korrik, Gjykata Europiane e Drejtësisë, gjykata më e lartë e BE-së, vendosi se një vendim i autoriteteve hungareze për të bllokuar një marrëveshje, shkelte lirinë e themelimit brenda bllokut, edhe pse blerësi në fjalë ishte në pronësi të një kompanie joeuropiane.
Është e mundur që rregullat në vende të ndryshme europiane mund të bëhen më të ngjashme me kalimin e kohës.
Por çdo përpjekje e komisionit për të detyruar një harmonizim më të madh, ka të ngjarë të kundërshtohet fuqishëm nga shtetet individuale. Në Europë, si kudo tjetër, rregullat ka të ngjarë të mbeten një rrëmujë. /Monitor.al/
