Njëra nga lokalitetet më të rëndësishme në Kosovë, pra Kalaja e Novobërdës rrezikon të shembet. E gjithë kjo si pasojë e neglizhencës së punë nga ana e një kompanie serbe e cila tash e disa vite e ka fituar tenderin për restaurimin e kalasë. Por kjo kompani, sipas njohësve të fushës po e rrezikon seriozisht shembjen e saj. Punimet janë ndalur të hënën. Zyrtarët kosovarë po thonë se kompania serbe qëllimshëm po e bën rrënimin e kalasë. Ndërkohë punimet tash e tutje do të mbikëqyrjen nga UNESCO.
Sipas zyrtarëve kosovar, kompania serbe e cila e ka fituar tenderin për restaurimin e kalasë që nga viti 2015 ka krijuar skandale. Sipas zyrtarëve kosovarë kjo kompani edhe artizanalet që i ka gjetur i ka betonuar.
“Dëmet janë jo të vogla për të cilat nuk mund të flas tani. Unë do të kërkojë nga UNESCO që të vijnë e të shikojnë vet punët e dëmet që i ka shkaktuar kompania nga pakujdesia. Punimet nga e hëna nuk janë duke vazhduar. Të hënën është bërë ndërhyrja me ekskavator ata nuk e kanë respektuar projektin për ta realizuar restaurimin. Unë kam kërkuar nga UNESCO që ta gjejë një kompani tjetër për ta kryer këtë punë”, ka deklaruar për Express Ismet Hajrullahu, Drejtor i Institutit të Kosovës për Mbrojtjen e Monomenteve.
Ai tutje sqaron se UNESCO e ka pritur me shqetësim raportimin e autoriteteve kosovare për shkeljet të cilat sipas tyre po i bën kompania serbe.
“Ne nuk kemi projekt rreth asaj se si po shkojnë punët. Ishim bashkë me projektuesin nga Kroacia. Ai na tha se dimri nuk guxon të na gjejë në këtë gjendje sepse do të bien muret e kalasë. Duhet të bëhet hidrolizimi i mureve të kalasë. Kam kërkuar që të ndërpriten punimet dhe bashkëpunimi me këtë kompani”, ka thënë tutje Hajrullahu.
E muret e kësaj kalaje, renovimi i së cilës kishte nisur në vitin 2015/2016 janë rrëzuar pjesërisht, dy vite pasi ka përfunduar renovimi nga kompania serbe “Koto”. UNESCO përmes së cilës është realizuar projekti ende nuk ka reaguar karshi shkatërrimit që i është bërë kalasë.
Renovimi i kalasë ka nisur në vitin 2015, ku asokohe Komisioni Evropian pati ndarë 1.1 milionë euro, për investime në këtë kala, duke bërë kështu që edhe vizitorët për shkak të rrezikshmërisë të mos lejohen të hyjnë brenda kësaj fortifikate.
Kompania serbe “Koto”, e cila kishte kryer punimet në vitin 2016, kishte dhënë leje për vizitorët, pavarësisht rrezikshmërisë. Gurët nga muret vazhdojnë të bien dita ditës dhe se muret jashtë dhe dy brenda Kalasë tashmë janë shkatërruar. Për këtë kishin raportuar edhe mediat lokale në Kosovë.
Organizata e Kombeve të Bashkuara për Shkencë, Edukim e Kulturë (UNESCO), si menaxhuese e këtij fondi kontraktoi kompaninë serbe me seli në Beograd “Koto” për kryerjen e punimeve dhe kompaninë “Omega Engineering” me seli në Dubrovnik për hartimin e projektit konservues e restaurues, si dhe për mbikëqyrjen e punimeve.
Ndryshe, Kalaja e Artanës ose Kalaja e Novobërdës ndodhet në një mal të vogël ndërmjet Përlepnicës dhe Krivarekës. Është një kala mesjetare e monument i kulturës në Novobërdë dhe daton nga shekulli XIII-XIV. Kalaja ka pasur funksion të mbrojtjes gjatë periudhave të ndryshme. Mirëpo shpjegimet dhe supozimet teorike për vjetërsinë e kalasë janë endur midis mesjetës dhe antikitetit.
