Vitin e kaluar, bizneset në mbarë botën filluan të rrisin çmimet me një ritëm të paparë në dekada. Ndër ekonomitë kryesore, që u goditë më së rëndi nga inflacioni, ishin Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Çmimet u rritën me një normë vjetore prej 4.7 për qind gjatë vitit të kaluar – më shpejt se çdo vend tjetër prej grupit të shtatë shteteve më të industrializuara të botës “G7”, sipas Organizatës për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD). Në Mbretërinë e Bashkuar, për shembull, inflacioni ishte vetëm 2.5 për qind.
Muajin e kaluar, inflacioni në SHBA arriti shifrat e 8.6 për qind, një nga normat më të larta në botë, raporton bbc.
Shumë nga forcat që nxisin inflacionin vitin e kaluar – të tilla si ndërprerjet e furnizimit shkaku i coronavirusit dhe çmimet e larta të ushqimeve pas stuhive të forta dhe thatësirës që dëmtuan të korrat – nuk ishin unike për SHBA-në.
Arsyeja pse SHBA-ja doli më së keqi?
Me dy fjalë – kërkesa e lartë, transmeton Telegrafi.
Kjo u nxit nga pesë trilionë dollarët (4.8 trilionë euro) e ndarë prej qeverisë amerikane për shpenzimet, e cila parashihej se do të mbronte familjet dhe bizneset nga tronditja ekonomike e pandemisë.
Shpenzimet qeveritare
Duke qetësuar financat e familjes, paratë e ndara nga qeveria i ndihmuan njerëzit të vazhdonin të blinin.
Mallrat si mobiliet, veturat dhe pajisjet elektronike panë një rritje të porosive, pasi që blerësit ridrejtuan paratë që përndryshe mund t’i kishin shpenzuar për restorante dhe udhëtime.
Dhe ndërsa kërkesa jashtëzakonisht e lartë u përplas me çështjet e furnizimit që rrjedhin nga coronavirusi, bizneset ngritën çmimet.
Një studim i kohëve të fundit nga Banka e Rezervës Federale të San Franciscos arriti në përfundimin se paketat e ndihmës ndaj pandemisë ndoshta kontribuuan me 3 përqind të rritjes së inflacionit deri në fund të vitit 2021 – një faktor që shpjegohet shumë për të shpjeguar pse inflacioni i SHBA-së tejkaloi pjesën tjetër të botë.
Oscar Jorda, këshilltar i lartë i politikave në bankë dhe një nga njerëzit që punuan në studim, paralajmëroi që të mos lexohet shumë në përqindjet e sakta, por tha se tabloja e përgjithshme është e qartë.
“Këto programe… ishin një infuzion i konsiderueshëm i likuiditetit në xhepat e konsumatorëve në një kohë kur ndoshta industria nuk ishte plotësisht e gatshme t’i përgjigjej një rritjeje të kërkesës”, deklaroi ai në një intervistë në muajin maj. Ata “shënuan një shtytje të madhe të asaj që unë do ta quaja shtytje e kërkesës në inflacion”.
Reagimi i ngadaltë i FED
Rreziqet që paketa do të nxiste një inflacion u rritën përpara se ato të miratoheshin, kështu thotë ekonomisti i Harvardit, Larry Summers, një këshilltar i vjetër demokrat për politikat, si dhe disa republikanë.
Por të tjerët, duke përfshirë kreun e Rezervës Federale, bankën qendrore të Amerikës, argumentuan se rritjet e çmimeve do të ishin “kalimtare” dhe do të zbeheshin pasi çështjet e zinxhirit të furnizimit të lidhura me coronavirusin do të zvogëloheshin.
FED – e cila nisi politikat e veta stimuluese në fillimin e pandemisë – ishte e ngadaltë për t’iu përgjigjur rritjes së çmimeve, edhe pse pritjet e inflacionit në SHBA filluan të zhvendoseshin më gjerësisht, thotë ekonomisti Ricardo Reis, një profesor në “London School of Economics”.
“Kjo [ndryshim në pritjet] është ajo që e ktheu kalimtarin në këmbëngulës dhe përsëri Fed ishte i ngadalshëm për t’iu përgjigjur kësaj”, deklaroi ai.
Meqenëse familjet amerikane u përforcuan nga çeqet stimuluese, rritja e çmimeve nuk u ndie gjerësisht si një krizë e kostos së jetesës vitin e kaluar, pavarësisht rritjes së pagave.
Por ndërsa kursimet po shpenzoheshin, kjo po krijonte një problem serioz politik për presidentin amerikan, Joe Biden, të cilin republikanët e fajësojnë për rritjen e çmimeve.
Biden ka drejtuar gishtin drejt luftës në Ukrainë, e cila ka goditur furnizimet me naftë dhe eksportet e mallrave si gruri, duke rritur çmimet dhe duke përhapur dhimbjen në mbarë botën.
Në Eurozonë, çmimet u rritën me një normë vjetore prej 8.1 për qind në muajin maj, të kryesuar nga vendet që janë afër Rusisë dhe të mbështetur në naftën dhe gazin e saj si Estonia, ku çmimet u rritën me 20.1 për qind, transmeton Telegrafi.
Në Mbretërinë e Bashkuar, gjithashtu shumë e varur nga importet e ushqimit dhe energjisë, inflacioni arriti në 7.8 për qind në muajin prill, pak pas SHBA-së në mesin e ekonomive të përparuara, pasi u rrit një kufi çmimi që kishte faturat e kufizuara të energjisë, tha OECD.
Shifrat e çmimeve të konsumit nga qeveria e Mbretërisë së Bashkuar, të cilat përjashtojnë një masë të kostove të banesave të përfshira në shifrën e OECD-së, treguan një rritje të shpejtë prej 9 për qind.
Edhe Japonia – e cila ka luftuar për të mbajtur normat e saj të inflacionit mbi zero – po sheh rritje të çmimeve, deri në 2.5 për qind në muajin prill.
OECD pret që inflacioni të arrijë kulmin këtë vit, mesatarisht 5.5 për qind midis ekonomive të përparuara dhe 8.5 për qind për të gjitha 38 vendet në organizatë, përpara se të bjerë përsëri në vitin 2023.
Profesori Reis tha se është i inkurajuar me hapat që Rezerva Federale, Banka e Anglisë dhe të tjerët kanë marrë për të trajtuar problemin, duke përfshirë rritjen e normave të interesit.
Duke e bërë huamarrjen më të shtrenjtë, lëvizje të tilla ndihmojnë në uljen e kërkesës nga familjet dhe bizneset, duke lehtësuar presionet e çmimeve.
“Unë shpresoj – por kjo është pak më e pasigurt – që kjo mund të ndodhë pa shkaktuar një recesion”, tha ai, duke shtuar se një kthim në objektivin tipik prej 2 për qind nuk ka gjasa. “Kjo është pyetja e madhe”.
Në terma afatshkurtër, rritja e normave mund të shtojë vetëm pasigurinë ekonomike – veçanërisht në vendet më të vogla, të cilat janë të ndjeshme ndaj ndryshimeve të papritura në flukset e parasë dhe luhatjeve të kursit të këmbimit, të cilat shpesh shkaktohen nga rritja e normës.
Edhe në ekonomitë më të mëdha, politikanët po përpiqen të gjejnë mënyra për të kompensuar kostot e inflacionit për familjet e goditura nga rritja e kostos së jetesës.
Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar njoftoi së fundmi një paketë ndihme prej 15 miliardë funtesh (17.3 miliardë euro). Disa vende në Evropë, si Spanja dhe Portugalia, kanë vendosur kufizime të çmimeve të gazit – lloji i përgjigjes që përgjithësisht e kundërshtojnë ekonomistët, pasi kufijtë priren të mbajnë kërkesën e lartë duke subvencionuar konsumin.
