Që nga krijimi i monedhës së përbashkët evropiane në 1999, franga ka fituar 60% në euro. Për vite, zbutja e frangut të fortë ishte një çështje kyçe për industritë e eksportit. Por prioritetet kanë ndryshuar dukshëm në muajt e fundit.
Më 15 janar 2015 Banka Kombëtare e Zvicrës (SNB) dërgoi valë tronditëse nëpër tregjet e parasë dhe bursave kur njoftoi se nuk do ta mbante më euron në 1,20 CHF. Banka qendrore e kishte miratuar këtë masë katër vjet më parë, kur kriza e borxhit në eurozonë ishte në kulmin e saj. Synimi ishte që monedha zvicerane të mos fitonte shumë vlerë, gjë që po i bënte produktet zvicerane shumë të kushtueshme jashtë vendit, raporton Swissinfo.ch, transmeton albinfo.ch.
Pak minuta pas shpalljes së vendimit të ri, frangu mori hov, duke fituar 30% në monedhat e tjera, përpara se të stabilizohej në 1,04 CHF për një euro.
Vendimi ngjalli reagime të ashpra nga bizneset. Menaxherët e lartë, sindikalistët dhe industrialistët adoptuan një front të përbashkët kundër këtij “cunami”, i cili ishte “një rrezik i madh” për vendet e punës në sektorin e eksportit dhe kishte të ngjarë të ishte një “goditje fatale për shumë kompani më të vogla”.
Shtatë vjet më vonë, këto parashikime të zymta nuk janë realizuar. Larg kësaj: midis 2015 dhe 2021, kontributi i industrisë zvicerane në produktin e brendshëm bruto (PBB) u rrit me më shumë se një pikë për të arritur në 19.4%, një normë e tejkaluar vetëm nga Gjermania (me 20.8%) midis ekonomive kryesore perëndimore, transmeton tutje albinfo.ch.
Dhe këtu është diçka edhe më e habitshme: ndërsa franga zvicerane vazhdon të rritet kundrejt euros (+10% gjatë një viti), vështirë se një zë i vetëm po ngrihet në Zvicër për të denoncuar monedhën e shtrenjtë të vendit.
Industri elastike
“Situata tani nuk është ajo që ishte në 2015”, shpjegon Philippe Cordonier, drejtor për Zvicrën frëngjisht-folëse në Swissmem, organizata ombrellë për industrinë e inxhinierisë mekanike dhe elektrike. “Në atë kohë, vendimi i Bankës Kombëtare të Zvicrës ishte një tronditje brutale, e shpejtë dhe e papritur. Por që atëherë, bizneset kanë menduar për gjëra që mund të bëjnë për të përballuar vlerën e lartë të frangut.”
Ulja e kostove, pagesa e komponentëve në euro, diversifikimi i tregjeve, zhvillimi i produkteve më inovative: rreziku i monedhës është faktorizuar plotësisht nga bizneset e eksportit, 55% e të cilave varen nga eurozona për tregun e tyre.
Ekziston një ndryshim tjetër i madh midis tani dhe 2015. Në një kontekst inflacioni, ku çmimet në rritje janë shumë më të dukshme në Evropë sesa në Zvicër, produktet e prodhimit zviceran janë përsëri konkurrues në tregun evropian. Kështu, eksportuesit zviceranë mund të rrisin më lehtë çmimet e tyre dhe të kundërbalancojnë efektin negativ të kursit të këmbimit të monedhës, transmeton tutje albinfo.ch.
Rimendim radikal
Ishte nevoja për të luftuar inflacionin që e bëri bankën qendrore të rrisë normën e saj bazë prej 50 pikë bazë qershorin e kaluar. Kjo rritje, e ngjashme me të cilën nuk ishte parë që nga viti 2007, është një tjetër faktor prapa fuqisë së frangut ndaj euros. Që nga fillimi i verës, kursi i këmbimit ka shkuar drejt më pak se një franga për euron për herë të parë në historinë e tij.
“Inflacioni i lartë ka transformuar politikën monetare në mbarë botën,” thotë Stéphane Monier, shefi i investimeve në bankën Lombard Odier. “Ashtu si shumica e bankave qendrore, Banka Kombëtare e Zvicrës po kundërshton rritjen e çmimeve me norma më të larta interesi. Ndryshe nga politikëbërësit e tjerë, ajo ka sinjalizuar një gatishmëri për të ndërhyrë për të mbajtur të fortë frangën zvicerane, duke rikthyer potencialisht dy dekada të punës për të dobësuar monedhën e saj.”
Një monedhë e fortë do të thotë të jesh në gjendje të mbash poshtë çmimet e mallrave të importuara, veçanërisht të naftës dhe gazit, dhe në këtë mënyrë të kontrollosh çmimet e konsumit. Për momentin, kjo politikë funksionon për Zvicrën. Ndërsa inflacioni u rrit përsëri në gusht (3.5%) krahasuar me një vit më parë, nuk është aspak si nivelet që shihen gjetkë në Evropë (9.1% mesatarisht në të gjithë zonën e euros).
Doktrina e re e bankës qendrore nuk ka hasur në asnjë rezistencë në Zvicër, madje edhe në industri apo sektorin e turizmit, zyrtarët e të cilëve shpesh kanë qenë shumë kritikë në të kaluarën.
“Ne respektojmë pavarësinë e bankës kombëtare dhe mandatin e saj,” thotë Cordonier. “Po bën gjithçka mundet për të frenuar inflacionin”.
“Prioriteti ynë tani është të sigurohemi që industria të mos vuajë nga mungesa e energjisë, e cila do të kishte pasoja katastrofike,” shton ai. “Në këtë kontekst, franga e fortë është një shqetësim dytësor, edhe pse mbetet e vështirë për kompanitë tona të nxjerrin fitim.”
Një frang i fortë strukturor
Ndërsa përfitojnë nga rimëkëmbja pas pandemisë, industritë e inxhinierisë mekanike dhe elektrike në fund të gushtit raportuan rezultate mjaft inkurajuese për gjysmën e parë të vitit 2022, me porosi të rritura 10,1% dhe shitje 12,1% krahasuar me vitin e kaluar. Por rritja e kostove të energjisë dhe kostove të lëndëve të para, si dhe problemet e zinxhirit të furnizimit po prekin firmat në këtë sektor, të cilat po përjetojnë presion ekstrem mbi marzhet e tyre të fitimit.
Për më tepër, perspektiva ekonomike për fqinjët e Zvicrës nuk është e mirë. Në korrik, Komisioni Evropian uli parashikimet e Lidhjes së Jashtme për rritjen e eurozonës në 2.6% në 2022 dhe 1.4% në 2023, për shkak të ndikimit të luftës në Ukrainë.
“Pa stimulin e duhur buxhetor, vendet e eurozonës do të përballen me vështirësi të konsiderueshme ekonomike në muajt e ardhshëm,” parashikon Sergio Rossi, një profesor i ekonomisë në Universitetin e Friburgut.
Nisur nga kjo situatë, analistët bien dakord se franga do të qëndrojë e lartë kundrejt euros në muajt në vijim. Credit Suisse sheh një kurs këmbimi prej 0,96 CHF për një euro brenda tre muajve, ndërsa Lombard Odier pret një kurs këmbimi euro-frang prej 0,93 brenda 12 muajve.
Sipas mendimit të Rossi-t, rënia e fuqisë blerëse në eurozonë mund të rezultojë të jetë më e dëmshme për kompanitë zvicerane sesa një frang i fortë vazhdimisht.
“Sigurisht, do të ketë ende shumë njerëz të pasur që kërkojnë orë luksoze”, thotë Rossi. “Dhe me produktet e saj me vlerë të lartë të shtuar, as industria farmaceutike nuk duhet të bëjë shumë keq. Por për të gjitha produktet e tjera industriale dhe artikujt e konsumit të përditshëm, nuk duket shumë mirë.”
Përshtatur nga frëngjishtja nga Terence MacNamee/gw
