Bullgaria po planifikon të miratojë Euron në vitin 2024, duke u integruar më tej në sistemin financiar të Bashkimit Europian, në një përpjekje për të rritur standardet e jetesës në shtetin anëtar më të varfër të bllokut.
Së bashku me Kroacinë, Bullgaria iu bashkua mekanizmit të kursit të këmbimit në vitin 2020. Por ajo mbeti pas Kroacisë, e cila këtë vit u bë anëtarja e 20-të e Eurozonës. Madje edhe afati më pak ambicioz i Bullgarisë është tashmë në rrezik për të mos u përmbushur, pasi paqëndrueshmëria politike e ndërlikon tejkalimin e pengesave të mbetura.
Bullgaria filloi përpjekjet për anëtarësim në Eurozonë, menjëherë pasi u bashkua me BE-në në vitin 2007, siç parashikohej nga traktati i saj i pranimit. Por ky proces qëndroi në pritje për tre vitet e ardhshme për shkak të krizës europiane të borxhit sovran, e cila pothuajse çoi në falimentimin e Greqisë fqinje dhe disa vendeve të tjera të Eurozonës.
Qeveria bullgare ka thënë se miratimi i monedhës së përbashkët do ta ndihmojë vendin ballkanik që të mos shpërfillet në procesin e vendimmarrjes së bllokut dhe të integrojë më tej ekonominë e tij të orientuar nga eksporti.
Që nga kriza e hiperinflacionit në vitet 1990, Bullgaria ka operuar sipas një marrëveshjeje të bordit valutor që lidh monedhën Leva me Euron. Me pak hapësirë për politikë monetare të pavarur, vendi mbështetet në vendimet e Bankës Qendrore Europiane.
Qeveria dhe banka qendrore kanë argumentuar se adoptimi i Euros do të ulë kostot e transaksionit, do të ulë normat e interesit dhe do të përmirësojë vlerësimin e kredisë për Bullgarinë, duke e bërë atë një vend më tërheqës për investitorët.
Hyrja e Euros do të ndihmonte gjithashtu industrinë e turizmit, e cila kontribuon në më shumë se 12% të prodhimit ekonomik të vendit, duke eliminuar nevojën e shumë vizitorëve për të këmbyer monedhën.
Ka skepticizëm nga disa parti politike, duke përfshirë socialistët miqësorë ndaj Rusisë, të cilët kanë këmbëngulur për analiza të mëtejshme kosto-përfitim, përpara se të caktohet një datë konkrete.
Partia nacionaliste Rilindja, e cila është gjithashtu pro-ruse, ka bërë thirrje për një referendum mbi këtë temë, duke pretenduar se Bullgaria po heq dorë nga shumë sovranitet.
Përveç kësaj, disa analistë, duke përfshirë një zëvendësguvernator të Bankës Qendrore, kanë paralajmëruar për problemet strukturore të Eurozonës dhe nivelet e larta të borxhit të disa prej anëtarëve të saj dhe kanë kritikuar disa nga politikat e kaluara të BQE-së.
Një sondazh në nëntor tregoi se vetëm një e treta e bullgarëve e miratonin hyrjen e monedhës së përbashkët. Më shumë se dy të tretat thanë se kishin frikë se kjo do të çonte në çmime më të larta.
Disa qindra njerëz u mblodhën në fillim të dhjetorit në Sofje për të protestuar kundër Euros. Dyshime të tilla nuk janë të pazakonta për anëtarët e rinj: Për shembull, në Letoni, gjysma e popullsisë kundërshtoi ndryshimin kur vendi iu bashkua Eurozonës në vitin 2014.
I konsideruar si shteti më i korruptuar i BE-së në një renditje nga Transparency International, Bullgaria është pritur me mjaft skepticizëm nga vendet e tjera të Eurozonës – veçanërisht pasi kriza greke e borxhit dhe skandalet e pastrimit të parave në bankat në Rajonin Baltik, ekspozuan rreziqet e lejimit të anëtarëve të rinj në klub.
Pas një krize bankare të brendshme në vitin 2014, Bullgaria forcoi mbikëqyrjen e saj financiare për të qenë në gjendje të anëtarësohej në bashkimin bankar të BE-së, së bashku me mekanizmin e kursit të këmbimit, i njohur si ERM-2.
Ligjvënësit përditësuan gjithashtu kuadrin ligjor që qeveris Bankën Qendrore të Bullgarisë, pasi BQE-ja vuri në dukje një listë mangësish. Për vite me radhë, Bullgaria e ka mbajtur deficitin buxhetor dhe nivelin e borxhit brenda kërkesave të BE-së.
Vendi duhet të miratojë tre projektligje në lidhje me falimentimin, pastrimin e parave dhe sigurimet. Megjithatë, kriza politike po e pengon procesin, pasi Bullgaria do të mbajë zgjedhjet e pesta të përgjithshme në më pak se dy vjet.
Përveç kësaj, vendi mund ta ketë të vështirë përmbushjen e kritereve për inflacionin, dhe ministrja e Financave, Rositsa Velkova, e quajti kërkesën “sfida e vetme serioze”, në një intervistë në fund të janarit.
Afati i ngushtë dhe përçarja politike nënkuptojnë se Bullgaria po përballet me një betejë të vështirë, pavarësisht se shumica dërrmuese parlamentare mbështet Euron. Presidenti Rumen Radev, i cili kandidoi si i pavarur, ka parë të dështojnë gjashtë përpjekje për të formuar një qeveri që nga korriku 2022.
Ai ka caktuar zgjedhje të parakohshme në datën 2 prill. Guvernatori i Bankës Qendrore, Dimitar Radev, ka paralajmëruar se vendi ka nevojë për një qeveri të qëndrueshme për të treguar angazhim të qartë politik.
Për të përmbushur datën e synuar 1 janar 2024, Bullgaria duhet t’i kërkojë BQE-së një raport mbi gatishmërinë e saj “më së shumti në fillim të pranverës”, megjithatë ajo do ta bëjë këtë vetëm nëse është gati. /Analizë nga Slav Okov dhe Alexander Weber | Bloomberg
