Ndikimi i COVID-19 në zinxhirët e furnizimit global do të shkaktojë një recesion siç nuk e kemi parë kurrë më parë. Duke pasur parasysh rëndësinë e marrëdhënieve të ndërprera të furnizimit në rënien e tanishme, ky recesion ka të ngjarë të jetë unik, shkruan ekonomistja Dalia Marin.
Në këto rrethana, e vetmja mundësi për politikanët është të nxisin rritjen në sektorë specifikë nëpërmjet programeve stimuluese.
Për gati tre dekada, zinxhirët e furnizimit global ishin motorët e qetë të globalizmit ekonomik. Nga viti 1990 deri në 2008, ata nxitën zgjerimin e shpejtë të tregtisë, duke përfaqësuar 60-70% të rritjes së saj. Megjithatë, më shumë se një dekadë më vonë, zinxhirët kanë ngecur – dhe në disa zona, mund të tkurren, shkruan Forumi Ekonomik Global.
Trysnia mbi zinxhirët e furnizimit global reflekton pjesërisht kthesën e shumë qeverive drejt politikave proteksioniste, që kur hapja e ekonomisë botërore arriti kulmin në vitin 2011. Dhe tani, pandemia e COVID-19 ka shkaktuar një recesion nga goditja në procesin e furnizimit. Pasiguria mund të ngadalësojë zgjerimin e zinxhirëve të vlerës globale me të paktën 35%. Në të vërtetë, tregtia botërore nuk po zgjerohet më shpejt se PBB-ja botërore. Nëse kjo vazhdon, kompanitë do të braktisin prodhimin në Azi dhe gjetiu.
Është e qartë se ulja e prodhimit në kompanitë në të gjithë botën, do të krijojë një recesion – dhe një rimëkëmbje – që nuk e kemi parë më parë. Për vitin e ardhshëm, Fondi Monetar Ndërkombëtar, OECD-ja dhe organizata të tjera ndërkombëtare, parashikojnë një rimëkëmbje në formë V-je. Por ky parashikim mund të jetë ndikuar nga rimëkëmbja e shpejtë e zinxhirëve të vlerës globale pas recesionit të madh në vitet 2008-2010, një rënie që filloi në sistemin financiar, dhe jo në ekonominë reale në të gjithë botën. Duke pasur parasysh rëndësinë e marrëdhënieve të ndërprera të furnizimit në rënien e tanishme, ky recesion ka të ngjarë të jetë unik.
Humbjet
Kompanitë janë të cenueshme në mënyra të tjera. Për shembull, furnizuesit e prekur nga masat izoluese, imponojnë humbje të konsiderueshme të prodhimit për klientët e tyre, kur inputi që ata prodhojnë është specifik për klientin dhe përmban një nivel të lartë pune kërkimore dhe zhvillimore, si dhe pronësie intelektuale. Në raste të tilla, kalimi në një furnizues tjetër është i kushtueshëm dhe i ngadaltë.
Nuk është për t’u çuditur që përçarjet në rast pandemie janë unike. Pas një hulumtimi prej tri dekadash mbi katastrofat e mëdha natyrore në Shtetet e Bashkuara, Jean-Noël Barrot dhe Julien Sauvagnat nga universiteti MIT, zbuluan se furnizuesit e goditur nga një përmbytje, tërmet, ose ngjarje e ngjashme, imponojnë humbje të mëdha të prodhimtarisë tek klientët.
Në të vërtetë, kur një katastrofë goditi një furnizues, shitjet e kompanive pësuan një rënie mesatare prej 2-3%. Ndikimi u përhap te furnizuesit e tjerë, duke përshkallëzuar tronditjen e parë.
Gjithashtu ka të ngjarë që ky recesion të krijojë një prirje më të ulët të rritjes së PBB-së. Në fund të fundit, zinxhirët e furnizimit global ishin një shtytës kryesor i rritjes së produktivitetit në shumë vende në vitet 1990.
Ndikimi në Europën Lindore
Integrimi i Europës Lindore në ekonominë globale pas rënies së Murit të Berlinit, kontribuoi jo vetëm në rimëkëmbjen e Gjermanisë nga statusi si “e sëmura e Europës”, por edhe në rritjen e shpejtë në Republikën Çeke, Hungarinë, Poloninë, Sllovakinë, dhe vende të tjera rajonale. Nëse ngadalësimi i rritjes së zinxhirëve të vlerës globale që nga viti 2011, tashmë po kontribuonte në rritjen e produktivitetit anemik në vendet e zhvilluara, një ngadalësim i përshpejtuar, apo edhe tkurrje, për shkak të përçarjeve nga pandemia, do të sjellë pasoja negative.
Në këto rrethana, e vetmja mundësi për politikanët, është të nxisin rritjen në sektorë të veçantë. Pikërisht për këtë qëllim janë krijuar programet stimuluese. Në Gjermani, Volkswagen dhe kompani të tjera kanë kërkuar një paketë stimulimi “para për të dëmtuarit”, të ngjashëm me atë që u miratua në vitin 2009, por qeveria e kancelares Angela Merkel ka vendosur të mos e ndjekë një politikë të tillë.
Ia vlen që ky mendim të rishqyrtohet. Modelet e reja makro të pandemisë tregojnë se stimujt specifikë për sektorët mund të nxisin një stimulim më të madh fiskal për çdo dollar të shpenzuar. Një vend ku 50% e ekonomisë është mbyllur plotësisht, si në kohë pandemie, nuk është njëlloj si një rast ku e gjithë veprimtaria ekonomike bie me 50%, si në kohë depresioni. Në një pandemi, marrëdhënia e një sektori me pjesën tjetër të ekonomisë përcakton rezultatin.
Kjo do të thotë se mënyra më e mirë për të maksimizuar ndikimin e stimulit fiskal është të identifikohen sektorët që nuk janë zëvendësues. Në Gjermani, si kudo tjetër, automobilat kanë një marrëdhënie plotësuese me pjesën tjetër të ekonomisë.
Sa më shumë makina që konsumohen, aq më e lartë është kërkesa për hyrje automobilistike. Industria importon vetëm 29% të inputeve të saj, krahasuar me 76% në tekstile. Kjo është arsyeja pse skemat për të stimuluar blerjen e automjeteve janë më të mira sesa, për shembull, kuponët e restoranteve. Në fakt, ngrënia në restorante ul blerjet në supermarkete, duke prodhuar më pak kërkesë agregate.
Pandemia paraqet një sfidë të madhe për politikëbërësit ekonomikë. Ju pëlqen ose jo, modelimi i çdo rimëkëmbjeje, aq më pak një në formë V-je, do të kërkojë që qeveritë të lënë mënjanë çështje që do të ishin me shumë rëndësi në kohë të zakonshme. Parimi i tyre duhet të jetë thënia e Hipokratit: Para së gjithash, mos bëni më shumë dëm.
