Tronditja e pandemisë do t’i bëjë edhe më të fuqishme kompanitë e mëdha. Dhe do të ndryshojë shoqëritë ku këto korporata lider operojnë
Në botën e pasur, qeveritë dhe ekonomistët po përpiqen të kuptojnë sa të kushtueshme do të jenë kufizimet e koronavirusit. Nëse ekonomia do të tkurret me një të dhjetën apo një të tretën? Rënia do të zgjasë për tre, gjashtë apo më shumë muaj? Askush nuk mund ta thotë me saktësi, shkruan The Economist. Një përpjekje e ngjashme shkurajuese po ndodh edhe në bordet e kompanive, teksa ato përpiqen të vlerësojnë sa do të bien flukset e parave dhe nëse do të kenë burime të mjaftueshme për të mbijetuar.
Mes kaosit, një gjë është e qartë: disa kompani të fuqishme do të fitojnë edhe më tepër pushtet. Tashmë disa janë një burim i stabilitetit financiar. Kushton më pak për të siguruar borxhin e Johnson & Johnson sesa atë të Kanadasë. Stoku i parave bruto të Apple prej 207 miliardë dollarësh kapërcen stimulin fiskal të shumicës së vendeve. Unilever po gjeneron para për ushtrinë e furnizuesve të saj.
Në një plan afatgjatë, ky grup kompanish – që janë liderët e fushës së tyre – mund të fitojnë në treg duke investuar më shumë sesa pjesa tjetër, ose duke blerë rivalët e tyre të dobësuar. Bota pas pandemisë do t’i vendosë këto korporata kampion përballë një realiteti të ri.
Rëniet janë mekanizmi i renditjes së kapitalizmit, që zbulojnë modele të dobëta biznesi dhe bilance të tendosura. Në tre recesionet e kaluara, çmimet e aksioneve të kompanive amerikane në kuartilin më të lartë të secilit prej dhjetë sektorëve, u rritën mesatarisht me 6%, ndërsa ato në kuartilin e poshtëm ranë me 44%. Rënia e shitjeve dhe fitimeve në vitin 2020, do të jetë shumë më e shpejtë, megjithëse shpresojmë të jetë periudhë më e shkurtër sesa një ngadalësim tipik.
Disa kompani të goditura drejtpërdrejt nga ndalimet e udhëtimit dhe blerjet, kanë shprehur me vepra gjendjen e keqe në të cilën ndodhen. Më 23 mars, Primark, një shitës veshjesh me pakicë, tha se do të mbyllte të 376 dyqanet e saj në 12 shtete, duke hequr dorë nga mbi 770 milionë dollarë shitje në muaj. Kompania shpreson të arrijë të paktën gjysmën e fitimeve në rrugë online. Për shumicën e kompanive, gjendja është e zymtë. Disa fabrika ende funksionojnë dhe kompanitë korporative vazhdojnë veprimtarinë në distancë. Deri tani, kompanitë kanë njoftuar një mori shkurtimesh të dividentëve dhe të aksioneve të blerjeve. Por pak kanë thënë saktësisht se sa fluks parash presin të humbin. Për shumicën do të jetë një shumë e madhe.
Atëherë, cilat janë kompanitë lider? Për të krijuar një ide më të qartë të qëndrueshmërisë së kompanive, The Economist ka ekzaminuar 800 kompanitë më të mëdha amerikane dhe europiane. Ne morëm rezultatin e tyre mesatar në katër masa: kostoja e sigurimit të borxhit, marzhet operative, rezervat e parave dhe levat financiare. Disa firma të mesme shënojnë rezultate të mira, por më të fuqishmet kanë tendencë të jenë më të mëdha, duke matur vlerësimin dhe fitimet.
100 kompanitë më të qëndrueshme kanë një vlerë mesatare të ndërmarrjes gati dy herë më të lartë se 100 kompanitë më të dobëta dhe fitimet operative mesatare të tyre janë 17% më të larta. Çmimet e aksioneve të kompanive të qëndrueshme kanë performuar më mirë – ose më pak keq – në muajin e kaluar, duke rënë me një mesatare prej 17%, krahasuar me 36% për 100 komapanitë më të dobëta.
Silicon Valley dhe Big Pharma mbizotërojnë renditjen (shihni grafikun). 48 nga 100 më të mëdhatë janë kompani teknologjike. Microsoft (në vend të 10-të), Apple (në vend të 13-të), Facebook (në vend të 14-të) dhe Alphabet (në vend të 18-të) qarkullojnë sasi të madhe parash.
Kërkesa për disa prej produkteve të tyre është duke u rritur: për shembull, programi kompjuterik i punës në ekip të Microsoft. 24 të tjera janë kompani të kujdesit shëndetësor. Shumë prej tyre kanë para rezervë dhe një treg të varur për shkak të njerëzve që kanë nevojë për ilaçe. Shumë nga kompanitë e dobëta janë në industrinë e transportit, tregtisë me pakicë dhe rekreacionit (si Marks & Spencer ose American Airlines).
Fitues dhe humbës po shfaqen qartë edhe brenda sektorëve. Në teknologji, Amazon do të punësojë 100,000 punëtorë shtesë në Amerikë, për të përmbushur kërkesat në tregtinë elektronike. Ndërkohë SoftBank, një konglomerat japonez që investoi shumë para për të hyrë në treg, është detyruar të njoftojë shpronësime me vlerë 41 miliardë dollarë për të mbledhur para, përfshirë ndoshta edhe shitjen e një pjese të aksioneve të tij fitimprurëse në Alibaba, kompania më e madhe kineze e renditur në listë. Në energji, aksionet e gjigantëve si ExxonMobil, Royal Dutch Shell dhe BP, kanë tejkaluar kompanitë më të vogla me një diferencë të gjerë.
Occidental Petroleum, një kompani e mesme agresive, që është përpjekur të hyjë në ligën e të mëdhenjve, tani ka një borxh të madh prej 40 miliardë dollarësh. L’Oréal, një grup i madh francez për kujdesin ndaj vetes, ka performuar shumë më mirë sesa Coty, një rival amerikan. Është krijuar një hendek edhe midis prodhuesve të avionëve, tashmë në vështirësi financiare. Më 23 mars, Airbus, kampioni i Europës, tha se kishte në dispozicion rreth 32 miliardë dollarë fonde likuide. Investitorët e borxhit e shohin atë si më pak të rrezikshëm se Boeing, të cilit mund t’i nevojitet një ndihmë shpëtimi nga qeveria amerikane.
Qëndrueshmëria e liderëve kryesorë duhet të përkthehet përfundimisht në një avantazh të qëndrueshëm, duke i lejuar ata të fitojnë pjesën e tregut me kalimin e kohës. Kostoja e kapitalit të tyre do të jetë më e ulët. Furnizuesit do t’i favorizojnë ato ndaj klientëve më të dobët. Me marzhe më të lartë dhe rezerva më të larta parash, kompanitë e mëdha do të jenë në gjendje të përballojnë investime më të mëdha, edhe kur kompanitë e tjera tërhiqen.
Disa kompani më të dobëta do të kërkojnë marrjen përsipër nga një kompani më e fuqishme, të nxitur edhe nga qeveritë të cilat vendosin mbijetesën e kompanive të dobëta (dhe punëve), përpara shqetësimeve antitrust. Teksa vlerësimet bien dhe kapitali bëhet më i kushtueshëm, aftësia e kompanive të vogla për të cenuar fitimet e firmave të mëdha, do të bjerë për njëfarë kohe.
Por jo gjithçka mund të shkojë në avantazhin e kompanive lider. Thirrjet për një kontratë të re sociale mund të bëhen më të larta, pasi virusi të kalojë dhe kompanitë mund të ndihen nën presion për të ofruar produkte jetike për çmime më të ulëta dhe për t’u mundësuar punëtorëve më shumë siguri. Kapitalizmi mund të bëhet më pak darvinian, kurse kompanitë e dobëta mbështeten nga depozitat me kusht dhe kreditë e subvencionuara.
Shuma e destinuar për kreditë e biznesit të lirë dhe garancitë nga qeveritë në Amerikë, Britani, Francë, Gjermani dhe Itali është të paktën 4 trilionë dollarë, ose një e pesta e borxhit të korporatave jo-financiare. Disa industri mund të drejtohen përkohësisht si kartela të sanksionuara zyrtarisht, për të stabilizuar çmimet dhe prodhimin. Kjo do ta bëjë më të vështirë për kompanitë e forta që të ushtrojnë avantazhin e tyre. Covid-19 nuk do të ketë efekte të qëndrueshme vetëm në sjelljen e shoqërisë dhe njerëzve. Ai gjithashtu do të ndryshojë strukturën e biznesit global. /Monitor.al/
